ინფლაცია

ინფლაცია პროდუქტებისა და სერვისების საერთო ფასების ზრდაა, სხვანაირად რომ ვთქვათ, ფულის მსყიდველობითუნარიანობის შემცირებაა და კიდევ სხვანაირად რომ ვთქვათ – იმ ფასის ზრდაა, რომლის გადახდაც ცხოვრებისთვის გვიწევს. მას ხანდახან ფარულ გადასახადსაც უწოდებენ. 

მოდით, წარმოვიდგინოთ ყველა ფული და ყველა პროდუქტი, რომელიც ქვეყანაში არსებობს. თუ ფულის რაოდენობა პროდუქტებისა და სერვისების ჯამურ ღირებულებას ბევრად გადააჭარბებს, გამოვა, რომ ფული მეტი გვაქვს, ვიდრე ის – რასაც ეს ფული ყიდულობს. ამიტომ, ფულის ღირებულება პროდუქტთან მიმართებაში დაეცემა, ფასები კი გაიზრდება.

მაგალითად, პირველი მსოფლიო ომის შემდეგ, გერმანიამ სხვა ქვეყნებისთვის ფულადი ვალდებულების დასაფარად დიდი რაოდენობით კუპიურების ბეჭდვა დაიწყო, რამაც ჰიპერინფლაცია გამოიწვია (ზოგი ფიქრობს, რომ ეს გერმანიამ სპეციალურად გააკეთა, რათა ჰიპერინფლაცია გამოეწვია და აღარ გადაეხადა თანხა, თუმცა რაც უნდა ყოფილიყო მოტივი, ფაქტი ფაქტად რჩება – მთავრობის მიერ ფულის დამატებით, დიდი მასის ბეჭდვას ჰიპერინფლაცია მოჰყვა).

სადამდე შეიძლება მივიდეს ინფლაცია, ამას მე-2 მსოფლიო ომის შემდეგ უნგრული კუპიურაც გვიჩვენებს, რომელზეც არც მეტი არც ნაკლები რიცხვი 10 000 000 წერია.

ხოლო ზიმბაბვეში ფასები საშუალოდ 15 წუთში ერთხელ იზრდებოდა. თუმცა, რაღა შორს წავიდეთ, 92-94 წლებში, საქართველოში ინფლაციამ 4000-5000%-ს  და პურის ფასმა ხუთ მილიონ კუპონს მიაღწია.  

მაგალითად საწვავი, ყველა სხვა პროდუქტის დისტრიბუციისთვის გამოიყენება და ამიტომ ყველაფრის ფასში მისი ღირებულებაც შედის. თუ რაიმე მიზეზით საწვავი გაძვირდება, ის ჯაჭვურად, თითქმის ყველაფრის გაძვირებას გამოიწვევს. 

არსებობს მცოცავი ინფლაცია (10%-ის ფარგლებში), გალოპირებული (20-200%-იანი ინფლაცია) და ჰიპერინფლაცია (როცა ფასები ძალიან სწრაფად და დიდი მაჩვენებლით იზრდება). 

დიდი ინფლაცია იწვევს ეკონომიკურ არასტაბილურობას,  მოსახლეობის ცხოვრების ხარისხის კლებას, ეროვნული ბანკის მიერ  რეფინანსირების განაკვეთის ზრდას – რაც თავის მხრივ კომერციულ ბანკებში ადამიანებს უძვირებს კრედიტს, ბიზნესებს აქვთ ნაკლები მოგება, მოსახლეობას ეზრდება ხარჯები, იზრდება უთანასწორობის დონე და ა.შ. 

როცა ქვეყანაში ეკონომიკა იზრდება, ეს ნიშნავს რომ საშუალო ადამიანს მეტი თანხა და შესაბამისად მეტი პროდუქტის ყიდვის სურვილი უჩნდება. ანუ, ქვეყანაში ჯამური მოთხოვნა იზრდება. მოთხოვნის ზრდა კი, როგორც წესი, ფასების მატებას იწვევს. ასეთი მიზეზით გამოწვეული ინფლაცია მცირეა და მიზნობრივ დონედ ითვლება.

თუმცა, კიდევ ერთხელ ხაზგასასმელია, რომ ინფლაცია “სასარგებლოდ” მხოლოდ მაშინ შეიძლება ჩაითვალოს, როცა მცირე დონეზეა. საქართველოში ინფლაციის სასურველ დონედ ეროვნული ბანკი 0-3%-მდე ინფლაციას ასახელებს, თუმცა ამჟამად ინფლაცია 12.8%-ია, რაც ქვეყანაში პროდუქტებისა და სერვისების ფასებზეც აისახა.